Dit artikel is eerder verschenen op Nieuwetijdskind.com
Stilte, angstaanjagend of heilzaam?
Stilte is ons zo vreemd geworden, dat een eerste kennismaking ermee overweldigend kan zijn.
Op een natuurlijke manier stilte vinden in onze directe leefomgeving is in de afgelopen decennia steeds moeilijker geworden. Bijna altijd en overal is er geluid op de voorgrond of op de achtergrond aanwezig. Om stilte te ervaren moeten we bijvoorbeeld naar (afgelegen) natuurgebieden, stiltecentra of kloosters. In de openbare ruimte worden speciale plekken voor stilte gecreëerd zoals stiltecoupé’s in treinen of stilteruimtes in scholen en ziekenhuizen, waar het echter vaak niet eens echt stil is.
Niet verwonderlijk dat de laatste jaren stiltecentra met hun gevarieerde aanbod van stiltedagen en retraiteweekenden als paddenstoelen uit de grond zijn geschoten. De stilte van een retraite of meditatieweek(end) wordt aangeprezen als heilzaam product. En dat is in kern zeker waar.
Mijn ervaring is echter dat niet voor iedereen stilte zonder meer heilzaam of helend hoeft te zijn. De stilte kan angstaanjagend zijn en mensen in een crisis doen belanden.
Een goede retraite stimuleert je je mobiele telefoon, Ipad en dergelijke uit te zetten of in te leveren. Dat alleen is al een flinke uitdaging! Als je referentiepunt in het dagelijks leven voornamelijk buiten je zelf ligt, is dit een ommekeer van 180 graden. Onderschat dit niet de eerste keer.
Met het ingaan van stilte op retraite of meerdaagse meditatie wordt zo gaandeweg alle ruis van buiten uitgesloten. Je bent alleen met je zelf. De reis naar binnen is begonnen, je ontmoet de stilte in jezelf.
Wat je gaat horen in eerste instantie is de bonte menigte in je hoofd. Allemaal gedachten en bijbehorende gevoelens die als personen op een drukke receptie staan te kletsen. Het geroezemoes dat je opmerkt kan overweldigend zijn. Het kost heel veel discipline om als waarnemer op de drempel van deze receptie te blijven staan en niet in de menigte op te gaan en deelnemer aan de gesprekken te worden.
Hier op de drempel kan het heel confronterend zijn. Mensen komen in stilte in contact met wat er wezenlijk in hen leeft. En dat zijn niet altijd fijne en vredige gedachten en gevoelens. Negatieve overtuigingen, belastende herinneringen en angsten, die in het leven van alledag worden onderdrukt, krijgen nu ineens alle ruimte. En dat merk je.
Ook fysiek kan de kennismaking met stilte confronterend zijn. Je lichaam voelt niet lekker de eerste tijd. In stilte zitten (bij meditatie) is iets wat allerlei lichamelijke ongemakken met zich mee kan brengen. Je wordt je meer bewust van je lichaam wanneer je aandacht naar binnen wordt gericht. Of anders gezegd, het maakt je bewust van spanning die in je lichaam zit.
Geen afleiding op dat moment van een buitenwereld. Alleen jij in jouw binnenwereld.
In stilte naar binnen gaan is daarmee ook een ontmoeting met je demonen, je grootste angsten en existentiële vragen. Dat kan je in verwarring brengen, pijn en (oud) verdriet losmaken en een gevoel van eenzaamheid geven. Zelfs doodsangst oproepen. Je kunt het gevoel hebben dat je uit elkaar valt, dat je ‘dood’ gaat of geen houvast meer hebt.
Mijn ervaring is dat helaas soms de juiste begeleiding ontbreekt om dit soort processen waar mensen in terecht kunnen komen, goed op te vangen. Soms hebben deelnemers niet de woorden om te vertellen wat hun overkomt, begeleiders onderkennen de situatie niet (voldoende) of de kennis en kunde ontbreekt hen om op adequate wijze een dergelijk proces (of crisis) te begeleiden.
Wanneer dit gebeurt, is de stilte niet alleen maar heilzaam geweest, maar heeft het als het ware modder losgewroet op de bodem van je innerlijke vijver. Na de stilteretraite gaan mensen dan met een losgewroete bedding naar huis. Dat kan vervelende nawerkingen hebben als er geen nazorg voorhanden is.
Waar kun je op letten als je overweegt om voor het eerst aan een stilteretraite te gaan deelnemen?
Begin met kleine stapjes. Als je nog nooit aan stilte of meditatie ‘gedaan’ hebt, begin dan eens met vijf minuten per dag stil te zijn. Ineens een weekend of week stilte kan gewoon te veel voor je zijn. Bouw het op.
Zoek een retraite uit waar goede begeleiding wordt geboden. Dat kun je zien aan het programma of aan reacties van deelnemers. Of vraag het na. Is er de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen bijvoorbeeld, niet alleen groepsgewijs, maar ook individueel in een persoonlijk gesprek met een begeleider.
Is er een onderliggende visie of leer die (dag)structuur geeft aan de stilte en is daarbij een leraar aanwezig die weet waar hij of zij het over heeft?
Is er nazorg of een aanspreekpunt na de retraite waarmee je contact kunt opnemen als je achteraf vragen hebt.
Uit de modder van de vijver kan, zoals we weten, een prachtige waterlelie groeien. Door de modder van onze negatieve gedachten en gevoelens van pijn en eenzaamheid kunnen we iets anders ont-dekken in de stilte dat ons sereniteit en een diep gevoel van geluk en eenheid geeft.
Wanneer we dat mogen ontdekken door de ervaring van stilte, dan is stilte een heilzame beleving geworden. En die ontdekking wens ik iedereen toe.
Patricia Akkermans www.patricia-akkermans.com
Biografie: Patricia Akkermans is natuurgeneeskundig therapeut, coach en master in social work. In haar praktijk begeleidt zij hoog-sensitieve professionals in onderwijs en hulpverlening die worstelen met de balans tussen wat hen energie kost en wat hen energie geeft.